هنر مصاحبه کردن
مي گويند: اگر روزنامه نگاري يك صنعت است ، مصاحبه كردن interviewing يك هنر است؛ چرا ؟ شايد به اين دليل كه
شما در كسوت يك خبرنگار بايد با هنرمندي تمام ، قادر باشيد ديگران را وادار ، ترغيب
و يا تشويق كنيد كه بنا به ميلشان يا به رغم ميلشان اطلاعاتي را در اختيار شما بگذارند،
با شما درد دل كنند و يا به افشاي مطالبي بپردازند كه مي تواند براي رسانه شما و جامعه
مفيد باشد. مخاطبان شما را مطلع، ارضأ و يا سرگرم كند. شما بايد بتوانيد مصاحبه شونده
را به شوق واداريد، و كاري كنيد كه او از مصاحبت با شما لذت ببرد و تشويق به همصحبتي
با شما شود. وقتي كه او مردد است ؛ آيا اطلاعات را به اين خبرنگار سمج بدهم يا نه؟
بايد با رفتارتان او را به اين جمع بندي برسانيد كه؛ چرا كه نه! بايد وقتي با مصاحبه
شونده در حال گفت و گو هستيد بتوانيد نقش يك مصاحب را ايفا كنيد نه يك خبرنگار ؛ اشتباه
نكنيد، اين دو نفر يكي نيستند!
بايد بدانيد كه چه طور مصاحبه خودتان را شروع كنيد ، چه طور ادامه دهيد
و چه طور آن را به پايان برسانيد. چه طور در حاليكه به سخنان او گوش مي دهيد همزمان
حاشيه ها را نيز زير ذره بين داشته باشيد : آيا وقتي اين سوال را شنيد ناراحت شد ؟
آيا در اين بخش از پاسخ خود تلاش كرد چيزي را از من پنهان كند ؟ راستي ! چرا به يكباره
صدايش ضعيف شد ؟ و... همچنين بايد قادر باشيد از مواد و مطالب بدست آمده، توليد قوي
و تنظيمي اصولي و مناسب داشته باشيد تا مخاطب را جذب كند و به شوق وادارد. به نظر شما
انجام همه اين كارها به طور اصولي يك هنر نيست؟ اگر هست،- كه هست - تكنيك هاي انجام
حرفه اي آن كدام است ؟ و شيوه هاي انجام درست يك مصاحبه قابل قبول و هنرمندانه چگونه
ممكن است.
تعريف مصاحبه
مصاحبهinterview براي رسانه ها
، به عنوان اهرم موثر و مستقيم كسب اطلاعات و خبر، توليدي است كه از برايند تعاملات
دو سوي ارتباط ( مصاحبه كننده و مصاحبه شونده ) بدست مي آيد. به زبان ديگر ، مصاحبه
عبارت است از پرسش و پاسخ ميان دو يا چند نفر به منظور انتقال يك پيام ارتباطي ( خبر
يا غير خبر) كه يك سمت آن نماينده رسانه قرار دارد. مصاحبه ها در يك تقسيم بندي كلي
دو گروهند؛ مصاحبه هاي خبري و مصاحبه هاي شخصي(غير خبري.)
وجه مشخصه مهم مصاحبه هاي خبري
news interviews ، خبري بودن آن هاست، همانطور كه از اسمشان پيداست
مصاحبه هايي هستند كه در آن تازگي اطلاعات نقش اساسي را ايفا مي كند .پيرامون اخبار
و رويدادهايي كه همزمان واقع شده يا در حال وقوع هستند. خبرنگار در اين مصاحبه ها به
دنبال يافتن پاسخ سوال هايي است كه از 6 عنصر خبري(چه ، چرا ، چگونه، كه ،كي،كجا) ناشي
مي شود. مصاحبه هاي خبري از جمله متداول ترين شيوه هاي كسب خبر محسوب مي شوند.
مصاحبه هاي شخصي personal interviews مصاحبه
هايي هستند كه بر محور شخص متمركز هستند. گفت و گو با شخصيت هاي معروف سياسي ، اجتماعي
، فرهنگي ، ورزشي و يا تيپ هاي اجتماعي مانند يك راننده كاميون ،يك گل فروش ، يك رفتگر
يا يك مرده شور و ....اين گونه مصاحبه ها بعضي مواقع به گزارش از شخص نزديك مي شوند،
چرا كه درباره شخص مصاحبه شونده و زندگي شخصي او كنجكاوي مي كنند.
شيوه هاي انجام مصاحبه :
مصاحبه ها به شيوه هاي گوناگوني انجام مي شوند ؛
- چهره به چهره face-to face interview
- تلفني telephone interview
- كتبي letter interview
- از طريق ايميل E-mail interview
مصاحبه چهره به چهره كامل ترين شكل مصاحبه است ، اما لزوما بهترين شكل
انجام مصاحبه نيست . چرا كه هر يك از انواع مصاحبه ها، در جاي خود كاركرد مناسب خود
را دارد . مثلا نمي توانيد با فردي كه كيلومترها با شما فاصله دارد رو در رو مصاحبه
انجام دهيد ؛ طبعا شيوه هاي ديگر مي توانند مناسب تر باشند. انجام يك مصاحبه خبري براي
اطلاع رساني سريع به يك مصاحبه رو در رو ارجحيت دارد. در عين حال هر يك از شيوه هاي
انجام مصاحبه ريزه كاري هاي مخصوص خود را دارد و خبرنگاران بايد آن را در جريان انجام
مصاحبه بكار گيرند.
مصاحبه چهره به چهره
فرايند توليد يك مصاحبه رو در رو ، درست مثل فرايند توليد فيلم است ،
و نقش خبرنگار در اين ميان بي نظير است . يك فيلم خوب داراي عوامل و دست اندركاران
متعددي است. يك سناريو نويس خلاق ، يك كارگردان خوش فكر، هنرپيشگاني كه كارشان را به
خوبي بلدند. و ....شما در جريان مصاحبه نقش همه آن ها را يكجا بعهده داريد.
نقش خبرنگار به عنوان يك سناريو نويس و يك كارگردان چيست؟
1. يافتن سوژه اي
بكر كه مردم علاقه اي به شنيدنش داشته باشند.
2. سپس طراحي سوال ها ( چه بايد پرسيده شود و چرا؟ )
3. ساختار بخشيدن به سوال هاي مصاحبه ( چه سوال هايي چه
موقع پرسيده شود؟ )
4. تعيين مكان مصاحبه و زمان آن، تا جايي كه مصاحبه شونده،
دست شما را باز گذاشته است.
و در مكان مصاحبه ؟
1. تعيين محل نشستن ( ترجيحا روبرو و نزديك مصاحبه شونده
قرار بگيريد،دريك شرايط مساوي؛ مثلا با مسئولان در پشت ميز كارشان مصاحبه نكنيد.)
2. توجه به جزئيات محل مصاحبه ( فراموش نكنيد! شما كارگردان
هستيد. اگر فكر مي كنيد جزئيات محل در تنظيم و توليد نهايي مصاحبه به كارشما خواهد
آمد، به آن ها توجه كنيد ويادداشت برداريد.)
نقش خبرنگار به عنوان يك هنرپيشه چيست؟
1. پوشيدن لباس مناسب
2. بكارگيري زبان مناسب
3. توجه داشتن به مصاحبه شونده و نگاه كردن به چشمان او
4. لبخند زدن به موقع
5. جدي شدن به موقع
6. سكوت كردن به موقع
7. سرتكان دادن و تاييد سخنان مصاحبه شونده به موقع
8. قطع كردن به موقع صحبت مصاحبه شونده
9. شوخي طبعي و بذله گويي به موقع
10. در مصاحبه هاي تلويزيوني توجه به فيزك بدن
11. در مصاحبه هاي راديويي توجه به تن صدا
مصاحبه تلفني
اگر مصاحبه رو در رو را به غذاي كامل تشبيه كنيم ، مصاحبه تلفني نوعي
ساندويچ و يا غذاي حاضري است، زيرا هدفي را در كمترين زمان ممكن محقق مي سازد.در مصاحبه
تلفني شما بايد به گونه اي عمل كنيد كه مصاحبه شونده در تمام مدت بداند كه به سخنان
او توجه داريد ، لذا هر چند لحظه يكبار با بكار بردن اصوات كلامي مثل بله ، ها ، همينطور
است ، درست و.... سعي كنيد او را به ادامه سخن تشويق كنيد . سوال هاي خود را به دو
گروه اصلي و فرعي تقسيم كنيد . محققان، متوسط زمان يك مصاحبه تلفني را 20 دقيقه مي
دانند، لذا با سوال هاي اصلي شروع كنيد و اگر وقت اجازه داد به سوال هاي ذخيره بپردازيد.
فهم اطلاعات در مصاحبه تلفني به نسبت مصاحبه رو در رو مشكلتر است، بنابراين در پرسيدن
مجدد آن چه كه خوب درك نكرده ايد، ترديد به خود راه ندهيد. ترتيب سوال ها در مصاحبه
تلفني به سبك هرم وارونه است. بويژه جايي كه احتمال قطع ارتباط را به لحاظ مشكلات فني
مي دهيد ، پس سوال هاي مهم را ابتدا بپرسيد.
مصاحبه كتبي
مصاحبه كتبي ، مصاحبه اي است كه طي آن، جواب سوال ها، از سوي مصاحبه شونده
به صورت مكتوب به خبرنگار تحويل مي شود. اين گونه مصاحبه ها يا به لحاظ دروي مسافت
و يا تمايل به انجام يك مصاحبه دقيق تر از سوي خبرنگار - كه جنبه هاي علمي، آموزشي
آن مي تواند بر جنبه هاي ژورناليستي مصاحبه غلبه كند ،صورت مي گيرد. در مواقعي نيز
به دليل محافظه كاري مصاحبه شونده و تمايل وي به فرار از مصاحبه رو در رويي كه ممكن
است تبعات غير قابل پيش بيني براي وي به همراه داشته باشد، صورت مي گيرد. مصاحبه كتبي
امكان يك گفت و گوي زنده و پويا را از خبرنگار مي گيرد. در مصاحبه كتبي به چالش كشيدن
موضوع و شخص مصاحبه شونده عملا غير ممكن است . و در مصاحبه هاي حساس و سخت ممكن است
مصاحبه شونده به سوال و يا سوال هاي سخت شما پاسخ ندهد.از مزاياي آن مي توان به صرفه
جويي در وقت هنگام مصاحبه همزمان با گروهي از افراد كه قرار است به سوال هاي مشترك
پاسخ دهند، اشاره كرد .در مصاحبه كتبي سعي كنيد از سوال هاي بسته استفاده نكنيد. و
اگر حساسيت زماني براي چاپ وجود ندارد از مصاحبه شونده بخواهيد در صورت وجود ابهام
در جواب ها ، امكان رفع آن را به صورت كتبي و شفاهي بپذيرد.
مصاحبه
از طريق ايميل
مصاحبه از طريق ايميل به مصاحبه كتبي شبيه است . در عين حال در مسافت
هاي طولاني مشكل زمان را براي خبرنگار حل مي كند. شما مي توانيد در كمترين زمان ممكن
با دورترين نقطه دنيا تماس اينترنتي برقرار كرده و پاسخ سوال هاي خود را دريافت كنيد.
در مصاحبه از طريق ايميل سعي كنيد سوال ها را كوتاه تر و شفاف تر بيان كنيد .و البته
هرچه تعداد سوال ها كمتر باشد بهتر است. در شروع و قبل از طرح سوال ها براي او كاملا
در باره اهداف مصاحبه توضيح دهيد و حتي ضرب الاجل انتشار را نيز گوشزد كنيد. مانند
مصاحبه كتبي از طرح سوال هاي بسته پرهيز كنيد، مگر اينكه بخواهيد حقايق يا اسنادي را
تاييد يا تكذيب كند.وقتي جواب ها را دريافت كرديد، سند را باز كنيد و پاسخ ها و كامل
بودن آن را بررسي كنيد، و اگر كم و كسري نداشت، تشكر از مصاحبه شونده را فراموش نكنيد.
وصيت پاياني
* شروع خوبي داشته
باشيد . شروع خوب، يعني طرح يك سوال جذاب و در عين حال راحت كه هم باعث جذب شدن مخاطب
شود و هم مصاحبه شونده را براي پاسخ به وحشت و زحمت نيندازد؛ لذا:
*مصاحبه خودتان را با سوال هاي سخت شروع نكنيد . سوال
سخت سوالي است كه باعث آزار و گاه وحشت مصاحبه شونده مي شود و مي تواند باعث توقف مصاحبه
در همان ابتدا شود . اين يعني شليك تير خلاص به خودتان.
* مصاحبه را با سوال هاي كليشه اي شروع نكنيد ؛” لطفا
خودتان را معرفي كنيد.” پاسخ اين گونه سوال ها براي مخاطب، خسته كننده هستند و وچنگي
به دل نمي زنند. اين يعني شليك تير خلاص به مخاطب.
* پايان خوبي داشته باشيد. براي پايان مصاحبه، يك سوال
كه حدس مي زنيد منجر به يك جواب جالب و قابل توجه شود، در آستين داشته باشيد.
* به مصاحبه شونده - هر كس كه مي خواهد باشد - با احترام
رفتار كنيد .
* خوش قول باشيد .
*در برخورد با جواب سوال ها - بويژه در مصاحبه با سياستمداران
- كمي شكاك بودن بد نيست.
* سوال هاي سخت خود را كه باعث به زحمت افتادن مصاحبه
شونده مي شود و ممكن است او را عصباني كند و يا حتي به قطع قهرآميز مصاحبه بينجامد
، براي آخر مصاحبه بگذاريد.
* حتما مصاحبه را ضبط كنيد . به هزارو يك دليل ، يك دليلش
اينكه حرفتان مستند باشد. و به دادگاه نرويد.
انتهای پیام*/ |
