روزنامه‌نگاری سازنده با ارائه راهکارهایی موثر به خبرنگاران کمک می‌کند گزارش‌هایی کارآمد و جذاب تنظیم نمایند.

گروه هنر و رسانه؛ سیده راضیه حسینی: زمانی که یک اتفاق بد در یک نقطه از شهر یا کشور رخ می‌دهد،‌ برای پوشش آن یک رویه تقریبا مشترک در بین خبرنگاران وجود دارد؛ اکثر آن‌ها تلاش می‌کنند گزارششان را طوری تنظیم کنند که بخش‌های تکان‌دهنده و تلخ ماجرا را پررنگ‌تر کند. چون فکر می‌کنند با این روش می‌توانند در رقابت همیشگی که بین خبرگزاری‌ها برای انعکاس سریع‌تر اخبار وجود دارد،  دست برتر را برای جلب توجه مخاطب داشته باشد. این رویکرد البته مختص رویدادهای ناگوار نیست و در تهیه اخبار و گزارش‌ها از مسائل معمول نیز تمرکز اصلی روی بیان مشکلات و ناکارآمدی‌هاست. اما چند سالی است که یک سبک جدی و جدید تحت‌عنوان «روزنامه‌نگاری سازنده» شکل گرفته که روی انعکاس همه ابعاد مسائل، از جمله ابعاد خوب آن تاکید می‌کند و از آن مهم‌تر اینکه تلاش می‌کند راه‌حل مشکلات را هم بگوید. روزنامه‌نگاران و اساتید ارتباطات دنیا معتقدند این سبک جدید،‌ کیفیت خبرنگاری را ارتقاء می‌دهد و در جذب و همراهی مخاطب بسیار موثر عمل می‌کند.

مخاطب، بیشتر به شما اعتماد می‌کند 

«کارل اسموتر» جانشین سردبیر روزنامه  «کارسپوندنت» - خبرگزاری مطرح هلند- است. او در همایش بین‌المللی روزنامه‌نگاری در ایتالیا،‌ چند فرایند تنظیم گزارش را پیشنهاد داد که منجر به رویکرد سازنده‌تر در پوشش اخبار می‌شود. اسموتر معتقد است یک اکثریت خاموش وجود دارد که واقعا از اخبار خسته شده است و گزارش‌های سازنده‌ای که بر روی راه‌حل‌های یک مشکل تمرکز می‌کنند، بدگمانی مردم نسبت به روش ارائه اخبار را کمتر می‌کند. در واقع زمانی که ببینند در کنار انعکاس یک مشکل یا ناکارآمدی، هم ابعاد مثبت ماجرا و هم راه‌حل‌ها بیان شده،‌ بیشتر می‌توانند به صداقت و صحت خبر اطمینان کنند.

در این همایش، علاوه بر اسموتر، «کریگ سیلورمن» - سردبیر «باز فید» کانادا و «کاترین گلیدنستد» از دانشگاه «ویندشیم» هلند معیارهای روزنامه‌نگاری سازنده و روش‌های به‌کارگیری آن را در یک پنل تخصصی مورد بحث و بررسی قرار دادند. آن‌ها می‌گویند در روزنامه‌نگاری سازنده، ‌تکنیک‌های معمول جمع‌آوری خبر به کار گرفته می‌شود اما چند گام مهم را نیز باید در نظر گرفت تا بتوان به یک گزارش بهتر رسید. سه نکته اصلی که در این راستا باید در خبرنگاری مدنظر قرار داشت، در ادامه می‌آید.

این سبک به آینده نگاه می‌کند

اولین اصلی که در روزنامه‌نگاری سازنده باید مورد تأکید قرار بگیرد، «قدرت سوالات آینده‌محور» است. در سبک معمول، روزنامه‌نگاران اغلب به چیزهایی نگاه می‌کنند که در گذشته اتفاق افتاده است، اما کم پیش می‌آید که در مورد آینده و جایگاهی که باید به آن برسیم سوال بپرسند. یعنی بعد از روایت اتفاقات و شرایط قبلی و فعلی، به این پرداخته شود که از این به‌بعد موضوع به کجا خواهد رسید و چه شرایطی حاکم خواهد شد.

 این دست از سوالات علاوه بر اینکه مصاحبه‌شونده و به‌خصوص مسئولین را به سمت ارائه برنامه‌ سوق می‌دهد،‌ به مخاطب این امیدواری را می‌دهد که اگر وضعیت بد است، بهتر خواهد شد و اگر شرایط خوبی حاکم است، این شرایط ثبات خواهد داشت. علاوه بر آن، اگر حل مشکل نیاز به مشارکت و یا همراهی عمومی داشته باشد، مخاطبین در جریان قرار خواهند گرفت.

این البته تنها فایده سوالات آینده‌محور نیست؛ اسموتر معتقد است که این سوالات می‌تواند دریچه‌های جدیدی را برای موضوع گزارش باز کند و منابع خبری که  به‌سختی اطلاعات می‌دهند، خیلی بهتر با شما حرف بزنند. از آنجا که چنین سوالاتی در مصاحبه‌های معمول کمتر وجود دارد،‌‌ فردی که در حال مصاحبه با او هستید یا سخنگوی سازمان و نهادها، احتمالا از قبل یک جواب برای این سوالات آماده نکرده‌اند و همین باعث می‌شود مجبور شوند یک پاسخ صریح و دقیق بدهند. بر این اساس، روزنامه‌نگاری سازنده در واقع می‌تواند به‌عنوان یک روش موثر برای مجاب کردن افراد به صحبت کردن و پاسخ دادن به کار گرفته شود.

 پیشینه، یک چشم‌انداز روشن به مخاطب می‌دهد

زمینه‌سازی برای خبر، ایجاد یک تایملاین زمانی و حضور مفسرین، همیشه بخشی از فرایند خبرنگاری و تهیه گزارش بوده که در روزنامه‌نگاری سازنده بسیار کاربردی است. به‌ویژه استفاده از داده‌های تاریخی و تنظیم یک تایملاین زمانی، برای زمینه‌سازی در خصوص یک اتفاق، می‌تواند باعث شکل‌گرفتن به یک محتوای سازنده‌تر شود. اساتید روزنامه‌نگاری معتقدند برخی اتفاقات یا یافته‌های جدید پژوهشی وقتی به تنهایی گزارش شوند، ممکن است ناراحت‌کننده به‌نظر برسند اما وقتی آن‌ها را در یک بستر زمانی بیان می‌کنیم،‌ مخاطبین، پیشرفت  شرایط را می‌بینند و این موضوع کمک می‌کند که از احساس ناتوانی و بدبینی در زمان تماشا یا خواندن اخبار، جلوگیری شود.

این سبک به اجتناب از سوگیری مخاطب کمک می‌کند

سیلورمن می‌گوید در جامعه تکثر آرای زیادی وجود دارد و به همین خاطر است که مردم تمایل دارند اطلاعاتی دریافت کنند که آنچه که در حال حاضر به آن باور دارند را تقویت کنند. این روزنامه‌نگار قدیمی، کار قبلی‌اش‌ بررسی صحت اخبار و اطلاعات و ایجاد آگاهی در خصوص اطلاعات نادرست بود؛ او می‌گوید به همین خاطر مردم هیچ‌وقت قدردان تلاش‌های او نبودند چون اطلاعاتی که او ارائه می‌داد را از این زاویه مورد ارزیابی قرار می‌دادند که با باورهای آنان انطباق ندارد.

اما تحلیل و گزارش‌های «سازنده» با ارائه راه‌حل مشکلات و تأکید بر روی همه ابعاد اتفاقات و موضوعات،‌ می‌تواند مردم با سلیقه‌ها و افکار مختلف را دور هم جمع کند و وادارشان کند که به آن موضوع واکنش نشان دهند. چون صرفا بیان یک روایت یا تحلیل ماجرا (آن هم از یک زاویه نگاه خاص) نیست که مخاطب را در صف موافق یا مخالف آن قرار دهد.

شواهد از موفقیت این سبک خبر می‌دهند

رسانه‌هایی که بر روی روزنامه‌نگاری سازنده تمرکز کرده‌اند، ‌ از شواهدی خبر می‌دهند که نشان‌دهنده موفقیت در رسیدن به هدف‌های بالاست. سازمان «شبکه روزنامه‌نگاری راه‌حل محور» (Solutions Journalism Network)   یکی از موسساتی است که با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و حمایت از پروژه‌های رسانه‌ای، برای ترویج این سبک روزنامه‌نگاری تلاش می‌کند. «کیت هماندز» مدیرعامل این موسسه موفقیت مشارکت‌شان با ارسانه‌های آمریکایی را اینگونه توصیف می‌کند: «اتفاقی که شاهد آن بوده‌ایم فقط بالاتر رفتن بازدید گزارش‌های خبری نبوده است؛ بلکه خوانندگان نظرات مثبت‌تر و سازنده‌تری می‌دهند که نشان‌دهنده یک گفتمان تغییریافته و پرامیدتر است».

علاوه بر آن، براساس گزارش اخیر «پروژه اخبار جذاب»، این سبک گزارشگری سبب می‌شود مخاطبین مدت زمان بیشتری را صرف خواندن آن گزارش نمایند.

مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص روزنامه‌نگاری سازنده باید در نظر داشت این است که این سبک، یک جایگزین برای سبک فعلی روزنامه‌نگاری نیست، بلکه یک لایه دیگر آن است. و به همین خاطر است که تکنیک‌های روزنامه‌نگاری سازنده، شکل تهیه خبر و گزارش را تغییر نمی‌دهد بلکه آن را ارتقا می‌بخشد.

انتهای پیام/