به قلم دکتر ناصر خدایاری

 رجل مذهبی و سیاسی از منظر نشانه شناسی

▫نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران از میان رجالی برگزیده می شوند که دارای دو وصف ویژه باشند:

۱. رجل سیاسی و

 ۲. رجل مذهبی.

طبق آخرین تفسیر شورای محترم نگهبان و برخلاف ادوار گذشته که‌‌‌ واژه رجل به مرد تفسیر می شد، زنان دارای دو وصف مزبور نیز،  صرف نظر از خروجی صلاحیت ها می توانند بعنوان کاندیدای ریاست جمهوری ثبت نام نمایند. ذکر این نکته خالی از فایده نیست که گرچه تقیید فرد یا رجل به قیود سیاسی و مذهبی، نافی علمی و اقتصادی و حقوقی بودن و یا وجود دیگر صفات مثبت در نامزد ریاست جمهوری نیست؛ ولی وجود دو قید نخست، الزامی و در نامزدها اجتناب ناپذیر است.

مذهبی بودن رجل وصفی است که عرف دینی و یا مذهبی جامعه بر آن صحه می گذارد و سیاسی بودن فرد را نیز عرف سیاسی گواهی می کند. اگر عرف دینی و مذهبی فردی را به این وصف نشناسد بعید است که شورای محترم نگهبان فردی را  دینی و با مذهبی تشخیص دهد، همین گونه است وصف سیاسی بودن فرد.

مذهبی و سیاسی بودن یک نامزد از نظر نشانه شناسی دارای علائم و نشانه هایی است از جمله اینکه فرد با ادبیات یعنی مفردات، عبارات، اصطلاحات، ضرب المثل ها و متون دینی و مذهبی آشنا بوده و بتواند با آنها کار بکند و به آنها استناد بکند و در صورت اقتضا به آنها برای استدلال و اثبات مدعای خود استناد نماید.

انتظار استناد نامزدها به آیات و روایات و شواهدی از جامعه شناسی تاریخی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی مسلمانان و تشیع برای بیان منظور و مقصود، نشان از وجود چنین وصف در نامزد و تسلط و یا حداقل آشنایی وی با این محور است و همچنین استناد به سنت و سیره سیاسی رهبران دوره نبوت، امامت، خلافت و ... نیز به همین اندازه مهم می نماید.

بدیهی است منظور از آشنایی مزبور، آشنایی قابل قبول با مبانی دینی و مذهبی و سیاسی است تا شخص نامزد، به صورت حداقلی هم که شده، موارد و مسائل مغایر با مبانی دینی را بازشناسی بکند.

تفسیر رجل مذهبی و تقلیل آن به سطح رجل مذهبی و اهل مسجد و فعال‌ در وقفه ماه مبارک رمضان و دهه ماه  محرم، حتی تعریف حداقلی برای رجل مذهبی نیست، چنانکه فرو کاستن مصداق رجل سیاسی به فردی که در عرصه مشارکت امنیتی حضور مستمر داشته و از هیچ صحنه مشارکت سیاسی و اجتماعی غائب نبوده و تمام اوراق و صفحاتش ممهور به مهر انواع انتخابات ها بوده است، نیست.

همچنین مصداق بارز رجل سیاسی و مذهبی، رجلی نیست که صرفا دارای دانش مذهبی و سیاسی باشد، بلکه رجلی است که در کنار چارچوب و تفسیرهایی که فقها و حقوقدانان شورای نگهبان از رجل سیاسی دارند فردی دارای بینش مذهبی و بینش سیاسی باشد؛ یعنی نسبت به حوادث سیاسی، اجتماعی زمان و پیرامون خود، آگاهی لازم را داشته باشد.

ظهور و بروز هفت نامزد محترم در عرصه دو دور از مناظره را با این عینک و از این زاویه نیز می توان مورد مطالعه قرار داد که به کاستی های غیر قابل اغماضی می توان رسید.

خانه مطبوعات و رسانه های

استان آذربایجان غربی